Anaksîmenes û Teoriya wî ya Hewayê

Anaksîmenes û Teoriya wî ya Hewayê| Ali Gurdilî

Anaksîmenes, şagirtê Anaksîmandros e û ew jî, ji Enedolê ye. Di felsefeya Anaksîmenes de, cosmîk (arkhe, madeya pêşîn) dîsa dibe tiştekî sehekî ku ew jî hewa ye. Ango, hewa cosmîk e. Li gor vê felsefeyê: Hewa aperîon e û bêsînor e. Ev ramana hewayê, xwiya ye ku ji hizra hêmana zîndetiyê derketi ye. Lewra hilmgirtin û bihîn, zindetiyê didin mirovî û yekîtiya laşê mirovî, bi alikariya hewayê pêk tê.

Taybetmendiyên Sereke Yên Felsefeya Anaksîmenes

1- Yekîtiya laşê mirovî bi alikariya hewayê zindî dimîne, hewa dibe giyan û xwe dormedor, li dinyayê radipêçe.

2- Hewa, hemû heyînan dixe bin bandûra xwe û dikeve nava wan.

3- Hewa, xwediyê rûçikên bigewşîn e, heta dawiyê li fezayê bela dibe û dilive.

4- Hewa xwe bi xwe ango bi serê xwe, xwediyê hêza xwe ye û ev hêz, di naveroka wê de veşarti ye. Tiştê ku cosmîkê diafirîne jî, hewa bi xwe ye.

5- Cosmîk, ji hewayê bi du şeklan diafirin…

A- Bi tîrbûnê/condensation

B- Bi firkbûnê/dilute

Hewa, herdem bi van herdu maweyan dilive; tîrbûn mîna serma û firkbûn jî, mîna germê tê hesibandin. Lewra, hewa bi serê xwe xwiya nabe. Belam, bi van herdu maweyan/pêvajoyan re dibe êgir û xwe wiha nîşanê me dide.

6- Tîrbûn, di destpêkê de dicemide û hişk dibe. Piştre, dibe av, ax, ewr û kevir. Hasilê: Li gorî vê felsefeyê, cosmîkên gerdûnî di bingeha xwe de ji bilî hewayê ne tu tişt in.

Di vê felsefeyê de, ramanekê hêja heye ku ew jî ev e: Anaksîmenes, li ser hizra çêbûna hewayê rawestiya ye û cosmîkê, bi wesfê wê, bi me daye nasandin…

Ali Gurdilî

felsefevan@hotmail.com

18.04.2014

Jêder…

1- Di Sed Pirsan De Danasîna Felsefeyê. Ali Gurdilî. Çap nebûye.

2- Dengê Felsefeyê. Ali Gurdilî. Weşanên Dozê. Rêbendan 2006.

3- http://www.felsefevan.org/anaksimenes-cima-hewaye-wek-demadeye-dibine.html

4- http://www.felsefevan.org/anaksimenes-b-z-585-525.html

Ger çavkaniya gotaran neyê nîşandan, wergirtina wan qedexe ye…